به طور کلی سیستم محافظت از مغز تشکیل می‌شود از:
- «مننژ» (Meninge)
- «مایع مغزی نخاعی» (Cerebrospinal Fluid)
- «سد خونی مغزی» (Blood–Brain Barrier)
مننژ
مخ، ساقه مغز، مخچه و نخاع توسط سه غشا به نام مننژ پوشانده شده‌اند. غشا ماده‌ای سخت است.
- «سخت شامه» (Dura Mater)
- «عنکبوتیه» (Middle Arachnoid Mater)
- «نرم شامه» (Pia Mater)
بین سخت‌شامه و نرم‌شامه، فضای عنکبوتیه وجود دارد که حاوی مایع مغزی – نخاعی می‌باشد. خارجی‌ترین لایه کورتکس مخ، در قاعده لایه نرم‌شامه قرار دارد به نام «Glia limitans» و بخش مهمی از سد خونی مغزی را متشکل می‌شود و این بخشی از سیستم محافظت از مغز می‌باشد.
مایع مغزی نخاعی
مغز دارای بطن‌هایی می‌باشد که مایع مغزی – نخاعی در آن تولید و گردش می‌کند. این مایع شفاف و بدون رنگ می‌باشد و به عنوان یک بالشتک یا بافر، حفاظت اولیه، مکانیکی و ایمونولوژیک برای مغز را فراهم می‌آورد. در زیر جسم پینه‌ای، سپتوم پلوسیدوم قرار دارد، غشای دوتایی نازک، مثلثی و عمودی که شاخ‌های قدامی بطن‌های جانبی چپ و راست مغز را از هم جدا می‌کند. حجم این مایع ۸۰ تا ۱۵۰ میلی لیتر و حاوی تعداد کمی گلبول سفید و عاری از گلبول قرمز می‌باشد. عدم باز جذب مایع مغزی نخاعی و تجمع آن در بطن‌های مغزی، باعث بیماری هیدروسفالی مس‌شود که می‌تواند باعث آسیب به بافت پارانشیم مغز بشود.
سد خونی مغزی
سد خونی مغزی یا (BBB)، مایع برون‌سلولی مغز و جریان خون را از هم جدا سازی می‌کند. این سد از مویرگ‌هایی تشکیل شده است که دارای منفذ نخمی‌باشد و اتصال بین سلولی در آن‌ها از نوع «اتصال محکم» (Tight junction) است و در نهایت بسیاری از مولکول‌ها و همچنین باکتری‌ها قادر به انتشار از طریق آن‌ها نخواهند بود. همچنین سطح داخلی یا اندوتلیال این مویرگ‌ها با پروتئین‌هایی احاطه شده است که امکان ورود گلوکز که سوخت اصلی مغز می‌باشد را فراهم می‌کند. تبادل گازهای اکسیژن و دی‌اکسید کربن، بین خون و مغز نیز از طریق این مویرگ‌ها ممکن می‌شود. اما برخی ذرات مانند نیکوتین موجود در دود سیگار نیز می‌تواند از این سد عبور کرده و فعالیت سلول‌های مغزی و پیام عصبی را تحت تأثیر قرار دهند.
از این که تا به اینجا همراه ما بودید، کمال تشکر را از شما داریم. چنانچه سؤال یا ابهامی به وجود آمده است، در قسمت نظرات همین مقاله با ما و دیگر همراهان مدد درمان به اشتراک بگذارید.